Kalça Protezi Ameliyatı Nedir? Hangi Durumlarda Uygulanır?

Kalça protezi ameliyatı en sık olarak kireçlenme (osteoartrit) ve iltihaplı romatizmada (romatoid artrit, ankilozan spondilit vb), bazı durumlarda da kırıklarda uygulanır. Kalça protezi ameliyatı günümüzde sıkça uygulanmaktadır ve ameliyatın başarı oranı yüksektir.
22 Kasım 2020 23 Kasım 2020 Posted by

İçindekiler

Kalça Protezi Ameliyatı Nedir?

Kalça protezi ameliyatı; kalça ekleminin harabiyeti; eklem yüzeyindeki kıkırdak tabakanın incelmesi, kemiklerin şeklinin bozulması, yürüme güçlüğü, ağrı, hareketlerinin zorlanması ve hareket tutukluğu gibi sonuçlar doğurabildiği durumlarda uygulanır.

Erken evrelerde kilo vermek, fizik tedavi uygulamaları, eklem içi enjeksiyonlar (hyaluronik asit, PRP, kök hücre vb), baston gibi yardımcı araç kullanımı belirtileri hafifletebilir. Ancak eklem, fonksiyonunu yerine getiremeyecek ölçüde bozulduğunda, kalça protezi ameliyatı tek seçenek olabilir.

Kalça protezi ameliyatı en sık olarak kireçlenme (osteoartrit) ve iltihaplı romatizmada (romatoid artrit, ankilozan spondilit vb) uygulanır. Kalça protezi ameliyatı günümüzde sıkça uygulanmaktadır ve ameliyatın başarı oranı yüksektir.
Kaynak: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:X-ray_of_hips_with_a_hemiarthroplasty.jpg

Kalça Protezi Ameliyatı Hangi Durumlarda Uygulanır?

  • Kalça Osteoartriti (kireçlenme)
  • İltihaplı romatizmalar (Romatoid Artrit, Ankilozan Spondilit vb.)
  • Kalça çıkığı sekelleri (Doğumsal veya travmatik)
  • Legg-Calve-Perthes hastalığı sekeli
  • Femur başı epifiz kayması sekeli
  • Asetabulum kırığı sekeli
  • Kemik tümörleri
  • Kırık sonrası kaynama ihtimali olmayan durumlarda
  • Paget hastalığı, osteonekroz, septik artrit veya osteomiyelite bağlı eklem harabiyeti, hemofili ile ilişkili eklem harabiyeti gibi durumlarda kalça protezi ameliyatı uygulanır.
Kalça protezi ameliyatı kararı kişinin ağrı ve kısıtlanma düzeyine göre verilir.

Ameliyat kararı kişinin ağrı ve kısıtlanma düzeyine göre verilir. Günlük işleri engelleyen ağrı, istirahatte bile devam eden ağrı, bacağı kaldırmayı engelleyen ölçüde eklem tutukluğu ve ameliyat dışı seçeneklerden fayda görmemiş olmak ameliyatı öne çıkarır. Yaş tek başına belirleyici bir faktör değildir. Çoğu protez ameliyatı 50-80 yaşları arasında yapılır ancak daha genç veya yaşlılarda da uygulanabilir.

Kalça Protezi Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Kalça protezi ameliyatında, hasarlanmış kemik ve kıkırdak dokular çıkartılarak yerlerine protez bileşenler konulur.

Uyluk kemiği (femur) baş kısmı çıkarılır, yerine metal bir protez konulur. Protezin kök kısmı uyluk kemiğinin boşluk olan merkezine gömülür. Metal veya seramikten yarım küre şeklindeki baş kısmı protezin üst kısmında yerleşiktir.

Femur başının oturduğu leğen kemiği çukurunun (asetabulum) zedelenmiş kıkırdağı çıkarılarak yerine metal soket konulur. Soket vida veya sementle yerine sabitlenebilir. Baş ve soketin birbiri üzerinde sürtünmeden hareket edebilmesi için plastik, seramik veya metal bir aralayıcı (spacer) kullanılır.

Femur başının oturduğu leğen kemiği çukurunun (asetabulum) zedelenmiş kıkırdağı çıkarılarak yerine metal soket konulur. Soket vida veya sementle yerine sabitlenebilir. Baş ve soketin birbiri üzerinde sürtünmeden hareket edebilmesi için plastik, seramik veya metal bir iç astar (spacer, liner) kullanılır.

Eskiden kalça protezi ameliyatları için hastalar bir hafta ya da daha uzun süre ortopedi servisinde yatarken, günümüzde bu süre genel sağlık durumu iyi olan hastalarda 2-3 güne kadar düşmüştür.

Olası Komplikasyonlar Nelerdir?

Ameliyatlarda ve sonrasında; protezin yerinden çıkması, iç kanama (hematom), kaslarda kemikleşme (heterotopik ossifikasyon), pıhtı oluşumu (derin ven trombozu), sinir yaralanmaları, damar yaralanmaları, bacak uzunluk farkı, kırık, kaynamama, enfeksiyon, protezin gevşemesi ve ölüm gibi komplikasyon riskleri vardır. Ancak bu komplikasyonların görülme sıklığı görece düşüktür ve kalça protezi ameliyatı başarı oranı yüksek bir ameliyattır.

Ameliyat Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bu ameliyatı geçiren kişilerin dikkat etmesi gereken bazı hususlar vardır. Bunlar eklemin yerinden çıkmasını önlemeye yöneliktir. Ön (anterior) ve arka (posterior) ameliyat yaklaşımlarında farklı kısıtlamalar olabilir.

Ameliyat sonrası kısıtlamalar kullanılan implanta ve ameliyat tekniğine bağlıdır. Bu noktada cerrahın hastaya özgü önerileri önem kazanır. Bazı cerrahlar hasta bazlı kısıtlamaları daha çok vurgularken bazıları hasta bazlı daha az kısıtlamadan yana olabilir. Hastalar uymaları gereken kısıtlamaların nedenlerini doktorları ile konuşmaktan çekinmemelidir.

Kalça protezi normal kalça eklemi kadar stabil değildir, yani yerinden çıkma riski vardır. Bu durumda bazen acil serviste müdahale edilerek eklem implantı tekrar yerine oturtulabilir. Fakat bu mümkün değilse yeniden ameliyat gerekir. Protez çıkıkları ameliyat sonrası başarı şansını azaltan faktörlerdendir.
Kaynak: THJR Dislocation Patient Information, Waitemata District Health Board.

Kalça protezi normal kalça eklemi kadar stabil değildir, yani yerinden çıkma riski vardır. Bu durumda bazen acil serviste müdahale edilerek eklem implantı tekrar yerine oturtulabilir. Fakat bu mümkün değilse yeniden ameliyat gerekir. Protez çıkıkları ameliyat sonrası başarı şansını azaltan faktörlerdendir.

Posterior Cerrahi Yaklaşım Sonrası Önlemler

  • Bacaklar üst üste atılıp çapraz yapılmamalıdır. Örneğin çorap giyerken ayağı gövdeye yaklaştırmak için bacak bacak üstüne atılması yanlıştır.
  • Yatarken bacakların birbirine fazla yaklaşmasını önlemek için dizlerin arasına yastık koymak gereklidir.
  • Kalça 90 dereceden fazla bükülmemelidir. Yani otururken diz kalçadan daha yukarıda olmamalıdır. Alçak tuvaletler ve derin yastıklı alçak koltuklar kullanmaktan kaçınılmalıdır.
  • Kalça üzerine yüklenmemek için yan yatıştan kaçınmak gerekebilir.
  • Ayrıca kalçanın aşırı içe dönmesi de istenmez.

Anterior Cerrahi Yaklaşım Sonrası Önlemler

  • Kalçanın aşırı geriye gitmesinden kaçınılmalıdır.
  • Kalçanın aşırı dışa dönmesinden kaçınılmalıdır.
  • Yüz üstü yatmak sakıncalı olabilir.
  • Köprü egzersizleri önerilmez.

Kalça Protezi Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi

Kişinin günlük hayatına çabuk dönebilmesi için fizik tedavi egzersizleri ilk günden itibaren başlar. Hasta henüz ortopedi servisindeyken fizyoterapist tarafından öğretilen egzersizler uygulanır. Erkenden fizik tedaviye başlamak kas erimesi, eklem tutukluğu ve damar tıkanması gibi komplikasyonların riskini azaltır.

Kişinin günlük hayatına çabuk dönebilmesi için fizik tedavi egzersizleri ilk günden itibaren başlar. Hasta henüz ortopedi servisindeyken fizyoterapist tarafından öğretilen egzersizler uygulanır. Erkenden fizik tedaviye başlamak kas erimesi, eklem tutukluğu ve damar tıkanması gibi komplikasyonların riskini azaltır.

Genelde ilk günden itibaren hastanın yatakta doğrulması, sandalyeye geçip oturması ve walker gibi bir araçla yürümesi istenir. Bu hareketler, protezin yerinden çıkmasına yol açmayacak şekilde ve fizyoterapist eşliğinde yapılmalıdır.

Fizik tedavinin seyri ameliyat tekniği, kişinin genel sağlık durumu, vücut ağırlığı gibi faktörlerden etkilenir. Ameliyat öncesi dönemde kondisyonu arttırmak, normal kiloda olmaya dikkat etmek ameliyat sonrasının daha rahat geçmesine yardım edebilir. Egzersiz programlarını evde uygulaması güç olacak hastalar için ortopedi servisinden taburcu olduktan sonra ayaktan veya yatarak fizik tedavi yapılabilir.

Referanslar

Prof. Dr. Mahir Mahiroğulları
Prof. Dr. Mahir Mahiroğulları
Daha Fazla Paylaşım Görüntüle
2019 yılından beri Memorial Şişli Hastanesi’nde hizmet veren Prof. Dr. Mahir Mahiroğulları, 20 yılı aşan kariyeri boyunca ortopedi ve travmatoloji alanında birçok kurumda görev almıştır.
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı